Dünya Dans Günü yaklaşırken, İstanbul Tiyatro Festivali Direktörü Leman Yılmaz, İstanbul’un dans sahnesine İKSV’nin katkısı hakkında bir yazı kaleme aldı.
İstanbul Tiyatro Festivali ve Dans
İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı kurulduğu 1973 yılından itibaren programlarında caz, tiyatro ve bale gösterilerine yer verdi. Özellikle bale/dans başlığı altında festivale katılan topluluklar arasında ilk yılların programlarına baktığımızda baleden, modern dansa, halk danslarına kadar farklı türde ve çeşitlilikte topluluğun programda yer aldığını görüyoruz.
1973 yılında düzenlenen ilk festivalin programında Londra Festival Balesi, Paul Taylor Dans Topluluğu ve Ankara Devlet Balesi yer alan dans toplulukları. Sonraki yıllarda ise programda yer alan bale topluluklarının yanı sıra Arnavutluk, Fransa, Polonya, Sovyet ve Türk Halk Dansları topluluklarının da gösterilerini izlemek mümkündü. Halk dansları ya da ulusal dans topluluklarının yanında etnik danslar kategorisinde yer alabilecek Romen Rapsodi Dans Topluluğu, Hind Kathakali Dans Topluluğu da yine İstanbul Müzik Festivali’nin programında yer alan gösteriler.
Dansla ilgili programda yer alan ve halen gösterimlerine ve dünya turnelerine devam eden topluluklar da tabii ki önemli bir yer tutuyor. İstanbul izleyicisi Alvin Ailey Bale Topluluğu ile ilk kez 1977 yılında tanışıyor. Topluluk daha sonra 2008 yılında yine İstanbul Tiyatro Festivali’nin özel etkinliği olarak festival dışı bir programla seyirci ile buluşuyor. Yine aynı şekilde Moiseyev Balesi, Bolşoy Balesi, Rambert Balesi, Carolyn Carlson, Merce Cunningham Dans Tiyatrosu, Bejart Balesi, Martha Graham Dans Topluluğu, Nederlands Dans Tiyatrosu Gençler Grubu, Monte Carlo Balesi gibi topluluklar da ilk kez 70’li ve 80’li yılların başında festivalin konuğu oluyor. Bu arada festival programında halk dansları toplulukları da yer almaya devam ediyor ve hatta liselerin ve üniversitelerin halk dansları toplulukları da yine programda yer almaya başlıyor.
1987 yılında Uluslararası İstanbul Bienali’nin ayrı bir etkinlik olarak düzenlenmeye balamasının ardından 1989 yılında Uluslararası Film Festivali ve Uluslararası Tiyatro Festivali de ayrı festivaller olarak programlarına devam etti. Uluslararası İstanbul Festivali’nin adı da Uluslararası İstanbul Müzik Festivali olarak değişti. Festivallerin aynı çatı altında ama farklı bölümler olarak yollarını ayırmasından sonra ise festival programlarının yapısında da değişiklikler meydana geldi. Klasik bale alanında var olan topluluklar İstanbul Müzik Festivali’nin programında yer almaya devam ederken İstanbul Tiyatro Festivali artistik programında dans alanında yeni ve çağdaş yapımlara yer vermeye başladı. Tabii ki bu dönüşüm hemen festivalin ilk yıllarında bir anda gerçekleşmedi. İstanbul Tiyatro Festivali’nde çağdaş dans/performans ile ilgili ilk gösteriye 1996 yılında düzenlenen 8. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali’nde rastlıyoruz. İkili Figür adını taşıyan bu gösteride Sabine Jamet dansçı olarak yer almıştır. 1997 yılında düzenlenen 9. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali’nde ise festival açılışı İsmael İvo Dans Tiyatrosu’nun Othello eseriyle yapılır. Koreograf ve dansçı Ismael Ivo ile yönetmen Johann Kresnik, Shakespeare’in bu önemli tragedyasını dans tiyatrosu formunda yeniden sahnede yaratır. İstanbul Tiyatro Festivali’nin programında yer alan dans projelerinin sayısı her festivalde daha da artar. Bu arada Pina Bausch’un kentler projesi çerçevesinde yer alan ve İstanbul’u anlatan “Nefes” gösterisi İstanbul Tiyatro Festivali ve Wuppertal Dans Tiyatrosu ortak yapımcılığında gerçekleşir. Temasını İstanbul’dan alan bu gösteri halen turnesine devam etmektedir. 2004 yılına kadar İstanbul Müzik Festivali de daha çok bale yapımlarına programında yer vermeye devam etmektedir. Ancak aynı yıl düzenlenen İstanbul Tiyatro Festivali programında sadece yabancı topluluklara değil yerli dans topluluklarına ve sanatçılarına da çok önemli bir yer verildiğini görüyoruz. İstanbul Tiyatro Festivali sanatsal çizgisinde çağdaş dans yapımlarının da sahnelenmesi konusunda öncü olur ve İstanbul’daki çağdaş dans sahnesine bu anlamda önemli bir destek sağlar. Festivalin dans konusundaki bu duruşu daha sonraki yıllarda ve festivallerde de devam eder. Hem Avrupa ve dünya dans sahnelerinin önemli örneklerine programında ya da düzenlediği özel etkinliklerde yer verirken aynı zamanda genç koreografların, sanatçıların çalışmalarını da programına almayı sürdürmüştür.
2016 yılında düzenlenen 20. İstanbul Tiyatro Festivali ile dans alanında yeni bir projeyi de başlatmıştır. Festival kapsamında iki gün boyunca oluşturulan programda genç koreografların kısa çalışmalarına yer vererek bu çalışmaların yabancı festival direktörleri tarafından izlenmesi de sağlanmıştır.
İstanbul Müzik Festivali ve İstanbul Tiyatro Festivali programında yer alan dans toplulukları ve gösterileri:
1. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1973)
Ankara Devlet Balesi
Londra Festival Balesi
Paul Taylor Dans Topluluğu
Sovyet Devlet Balesi
2. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1974)
Ankara Devlet Balesi
New York Harkness Balesi
Sofya Arabesk Balesi
Tanz-Forum Köln
Arnavutluk Halk Dansları
Fransa Halk Dansları Topluluğu
Polonya Halk Dansları Topluluğu
Sovyet Halk Dansları Topluluğu ve Korosu
Türk Halk Dansları Topluluğu
3. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1975)
Brasil Tropical Dans Topluluğu
4. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1976)
Münih Devlet Opera ve Balesi
Sovyet Devlet Balesi
Devlet Halk Dansları Topluluğu
Hind Kathakalı Dans Topluluğu
Ispanyol Halk Dansları Topluluğu
Sluk Slovak Halk Dansları Topluluğu
5. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1977)
Alvin Ailey Bale Topluluğu
Azerbaycan Devlet Halk Dansları Topluluğu
Filipin Dans Topluluğu
TB Türk Halk Oyunları Ekibi
Türk Halk Dansları Topluluğu
6. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1978)
Leningrad Maly Akademik Balesi
Nikolais Dans Topluluğu
Bulgar Halk Dansları Topluluğu
Fiesta de Espana
Senegal Ulusal Balesi
TB Türk Halk Oyunları Ekibi
Türk Halk Dansları Ekipleri
7. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1979)
Ankara Devlet Balesi
Ankara Devlet Opera ve Balesi Korosu
Flandern Kraliyet Balesi
Liseler Halk Dansları Toplulukları
Moiseyev Dans Topluluğu
Yugoslav Folklor Topluluğu
8. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1980)
Londra Çağdaş Dans Topluluğu
9. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1981)
Bolşoy Balesi
Arnavutluk Halk Dansları
Bulgar Halk Dansları Topluluğu
Romen Halk Oyunları Topluluğu
Yugoslav Folklor Topluluğu
10. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1982)
Ankara Devlet Balesi
Fransız Ren Balesi
Larry Richardson Dans Topluluğu
Londra Festival Balesi
Arjantin Dans Topluluğu
Arnavutluk Halk Dansları
Azerbaycan Devlet Halk Dansları Topluluğu
Bulgar Halk Dansları Topluluğu
Devlet Halk Dansları Topluluğu
Doğu Türkistan Halk Dansları Topluluğu
Yugoslav Genç Folk Topluluğu
11. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1983)
İskoçya Balesi
Küba Devlet Balesi
Theatre du Silence Balesi
Uluslararası Bale Galası
Devlet Halk Dansları Topluluğu
Kanada Halk Dansları Topluluğu
Senegal Ulusal Balesi
12. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1984)
Arnavutluk Devlet Balesi
Çağdaş Danimarka Dans Topluluğu
Fantasio Balesi
Rambert Balesi
Bangladeş Devlet Halk Dansları topluluğu
Boğaziçi Üniversitesi Folklor Grubu
Devlet Halk Dansları Topluluğu
Sibirya Krasnoyarsk Halk Dansları Topluluğu
Tahiti Dans Topluluğu
13. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1985)
Ankara Devlet Balesi
Carolyn Carlson
Györ Balesi
Merce Cunningham Dans Tiyatrosu
Polonya Dans Tiyatrosu
Yapı Kredi Çocuk Balesi
Boğaziçi Üniversitesi Folklor Grubu
Devlet Halk Dansları Topluluğu
Don Kazakları Dans ve Şarkı Topluluğu
Liseler Halk Dansları Toplulukları
Mazowze Halk Şarkı ve Dansları Topluluğu
14. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1986)
Ankara Devlet Balesi
Baden Devlet Tiyatroları Karlsruhe Bale Topluluğu
Moskova Devlet Balesi
Paris Caz Balesi
Boğaziçi Üniversitesi Folklor Grubu
Devlet Halk Dansları Topluluğu
Gürcistan Halk Dansları Topluluğu
Japon Sanatsal Folklor Dans Topluluğu
Kredi ve Yurtlar Kurumu Folklor Topluluğu
Mario Maya Flâmenko Dans Topluluğu
15. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1987)
Garth Fagan, Bucket Dans Tiyatrosu
Kanada Büyük Balesi
Netherlands Dans Tiyatrosu Gençler Grubu
Devlet Halk Dansları Topluluğu
İTÜ Halk Dansları Topluluğu
Jok SSCB Moldavya Devlet Halk Dansları Topluluğu
Kredi ve Yurtlar Kurumu Folklor Topluluğu
Manold Sanlucar Flamenko Topluluğu
Manolo San Lucar Flamenko Topluluğu
YÜ Halk Dansları Grubu
16. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1988)
Bejart Balesi, Lozan
Sydney Dans Topluluğu
Viyana Devlet Opera Balesi
Azerbaycan Devlet Halk Dansları Topluluğu
Beşiktaş Halk Eğitim Merkezi Halk Dansları Topluluğu
Boğaziçi Üniversitesi Folklor Grubu
Devlet Halk Dansları Topluluğu
Kredi ve Yurtlar Kurumu Folklor Topluluğu
17. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1989)
Londra Şehir Balesi
Montreal Caz Balesi
Moskova Klasik Balesi
Çin Ulusal Balesi
Cristina Hoyos Flamenko Dans Topluluğu
Devlet Halk Dansları Topluluğu
Kars-Kafkas Halk Dansları Topluluğu
18. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1990)
Bolşoy Buz Balesi
İstanbul Devlet Balesi
Martha Graham Dans Topluluğu
Devlet Halk Dansları Topluluğu
Moiseyev Dans Topluluğu
19. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1991)
Buz Balesi
Bolşoy Buz Balesi
Bolşoy Balesi Yıldızları
Flandern Kraliyet Balesi
İstanbul Devlet Balesi
Lyon Opera ve Balesi
Paul Taylor Dans Topluluğu
Türkuaz Modern Dans Topluluğu
Azerbaycan Devlet Halk Dansları Topluluğu
Devlet Halk Dansları Topluluğu
20. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1992)
Ballet du Nord
Çağdaş Bale Topluluğu
Rambert Dans Topluluğu
Türkuaz Modern Dans Topluluğu
White Oak Dance Project
Asuka Japon Geleneksel Dans Akademisi
Cristina Hoyos Dans Topluluğu
Devlet Halk Dansları Topluluğu
21. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1993)
Lar Lubovitch Dans Topluluğu
Londra Kraliyet Balesi (Covent Garden)
Anthony Twiners
İstanbul Devlet Opera ve Balesi Orkestra ve Korosu
Soweto Street Beat Dans Topluluğu
22. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1994)
Başkır Halk Dansları Topluluğu
Türkmenistan Devlet Halk Dansları Topluluğu
23. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1995)
American Ballet Theatre
24. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1996)
Mark Morris Dans Topluluğu
Mehmet Sander Dans Topluluğu
8. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (1996)
İkili Figür (Performans/dans)
Levent Öget, Sabine Jamet
25. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1997)
Ferdinando Bertoni: Orfeo
Solisti Veneti / San Magno Korosu / Torino Balesi ve Solistler
Junko Wada "Who's Afraid of Anything?"
Kibbutz Çağdaş Dans Topluluğu
9. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (1997)
Ismael Ivo Dans Tiyatrosu / Koreografi: Ismael Ivo, Johann Kresnik
Gelabert-Azzopardi Dans Topluluğu /Koreograf: Cesc Gelabert
26. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1998)
Marsilya Ulusal Balesi, Roland Petit
10. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (1998)
Cam Temizleyicisi / Pina Bausch Dans Tiyatrosu, WUPPERTAL/ Yöneten, koreografi Pina Bausch
27. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (1999)
Peter Schaufuss Balesi
11. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (1999)
Dans Sergisi, Tasarlayan, koreografi Aydın Teker
O Yerlerden, Centre Choreographiique National De Montpellier Languedoc-Rousillon / Koreografi: Mathilde Monnier /Müzik Heiner Goebbels
28. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (2000)
Pacific Northwest Balesi
12. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (2000)
Masurca Fogo, Tanztheater Wuppertal PinaA Bausch / Yöneten, Koreografi Pina Bausch Wuppertal Dans Tiyatrosu
13. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (2002)
Seyahatname, Ankara Devlet Opera ve Balesi – Modern Dans Topluluğu /Koreograf: Beyhan Murphy
Bedenler, Schaübühne Am Lehniner Platz, Berlin /Yöneten ve Koreografi: Sasha Waltz
14. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (2004)
Metapolis Project, Charleroi / Danses - Plan K / Koreografi: Frederic Flamand
Blush / Ultima Vez & KVS de Bottelarij / Koreografi: Wim Vandekeybus
L’invitation / Çıplak Ayaklar Kumpanyası / Koreografi: Charles Cré-Ange
Mirror / Candaş Baş Projesi / Konsept ve Yöneten: Candaş Baş
Vertigo / Konsept ve Koreografi: Tuğçe Ulugün Tuna
32. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali (2004)
Nederlands Dans Theater I / Koreograflar:Jiří Kylián, Johan Inger
15. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (2006)
Gibi /Sanki / Cullberg Ballet Riksteatern, Swedish National Touring Theatre /Koreografi: Johan Inger, Mats Ek
Yağmurlu Bir Mevsim İçin Raga / Yüce Bir Aşk / Rosas /Koreografi: Anne Teresa de Keersmaeker
Phronemophobia / Konsept ve Koreografi: Tuğçe Ulugün Tuna
4 Ayak / Zeynep Tanbay Dans Projesi / Koreografi: Zeynep Tanbay
Solum / Taldans / Koreografi: Filiz Sızanlı, Mustafa Kaplan
16. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (2008)
hars / Yöneten: Aydın Teker / Koreografi: Aydın Teker, Ayşe Orhon
İlişkisiz Temas / Subvoid Dans Tiyatrosu / Koreografi: Ayşegül Güryüksel
İnsan Yazıyor / The Forsythe Company /Konsept: William Forsythe, Kendall Thomas
Makin B.D.N. / RemDans Proje Topluluğu /Konsept ve Koreografi: Tuğçe Tuna
Tersi Düz: Marika’nın Masalı / Konsept ve Koreografi: Talin Büyükkürkciyan
Sonsuza İskele / Kaya İlhan’a Saygı Projesi /Proje: Kaya İlhan
Atrofi 1 İsimler Evi / Yazan ve Koreografi: Ayrin Ersöz
Engin –Ar / Konsept ve Koreografi: Çıplak Ayaklar Kumpanyası, C Dans C
Yüzleşme / İstanbul Dans Tiyatrosu / Koreografi: Geyvan Mc Millen
Zürih Balesi / Direktör: Heinz Spoerli
17. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (2010)
Hava / Yönetim, Koreografi, Performans: Ayşe Orhon
Ararken / Bir Arama Hikayesi / Çıplak Ayaklar Kumpanyası / Konsept: Mihran Tomasyan
Dans Etmek Ya Da… / Performans: Ayrin Ersöz
Islak Hacim / RemDans Proje Topluluğu /Sanat Yönetmeni ve Koreografi: Tuğçe Tuna
aHHval / Tasarlayan ve Sahneleyen Hareket Atölyesi
Mesele / Prospero Dans Topluluğu / Koreografi: Talin Büyükkürkciyan
Sutra / Sadler’s Wells / Sidi Larbi Cherkaoui
Civa & Ölü1 / KO & EDGE Co. / Koreografi: Ko Ko Murobishi
Yoroboshi & Bahar Ayini / New National Theatre
40. İstanbul Müzik Festivali (2012)
Zürih Balesi
18. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (2012)
Arzunun Bedeni / Koreografi: Ayrin Ersöz
Roof / Koreografi: Leyla Postalcıoğlu, Benjamin Block
Deplasman / Remdans /Konsept ve Koreografi: Tuğçe Tuna
Üç Faz / Aydın Teker Project
Orfeo / Théâtre National de Chaillot ( Koreografi: Dominique Hervieu & José Montalvo
Tales in No Language / Koreografi: Aslı Bostancı
Lokum / Prospero Dans Topluluğu / Koreografi: Talin Büyükkürkciyan
Kupa Kızı / Koreografi: İlkay Türkoğlu
Hans Ya Da Heiri (dans-sirk) / Zimmerman & De Perrot / Koreografi: Martin Zimmermann
sOYUN / Noland /Yöneten & Koreograf: Esra Yurttut
Yorgun Sırlar / İDT+ / Koreografi: Geyvan McMillen, Devrim İleri Tozkoporan
19. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (2014)
The Last Unicorn / Koreografi: Aslı Bostancı
Gövde Gösterisi / Remdans Performans Kolektifi / Konsept, Metin ve Koreografi: Tuğçe Tuna
It’s Ok / Koreografi: Canan Yücel
Hiatus / Motto Dans Kolektifi
Bir Yaz Gecesi Rüyası / Baltic Dance Theatre / Korografi: Izadora Weiss
DNA’mı Muhafaza Et Ruhumu Yeniden Doğursunlar / Toksikoman Kolektif
20. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali (2016)
Gerçek Hayattan Alınmıştır / Koreografi: Christian Rizzo
Büyükannem Bir Taş / Koreografi: Aslı Bostancı, Senem Gökçe Oğultekin
En Kötü İş / Konsept ve koreografi: Tuğçe Tuna
Epimeleia Heautou / Koreografi: Ayrin Ersöz
21. İstanbul Tiyatro Festivali (2017)
Fresk/ Koreografi: Angelin Preljocaj
All about the Heart/ Koreografi: Canan Yücel Pekiçten
Güneşin Zaptı/ Koreografi: Mustafa Kaplan, Filiz Sızanlı
İstanbul Tiyatro Festivali tarafından gerçekleştirilen Özel Projeler:
Nefes / Koreografi: Pina Bausch (2003)
Béjart Balesi Lozan (2007)
Alvin Ailey Dans Topluluğu (2008)
Nederlands Dance Theater II (2012)
Milonga / Sadler’s Wells (2014)
