JAPONYA GELENEKSEL NO TİYATROSU

No Tiyatrosu

Japonya’nın en eski geleneksel sanatlarından biri sayılan No Tiyatrosu, her kültürde olduğu gibi kökenini dini ayinlerden ve halk destanlarından almış ve 14. Yüzyılda şekillenmiştir.Bir tür stilize edilmiş dans tiyatrosu sayılan No, şarkı, dans ve müzik eşliğinde icra edilmektedir. “Kabuki” Tiyatrosu hızlı tempolu, görsel ve dışa dönük sahnelenirken, No Tiyatrosu temposu ağır, ciddi ve mistik bir gösteridir. Eski çağlarda No, asillere hitap ederken, Kabuki daha çok halk kesimi tarafından benimsenmekteydi.

Dekor ve hareketlerde sadeliğin önemli olduğu No sahnesinde, dil hâkimiyet kazanır. Bu stil, Antik Yunan şiirine yakınlığı ile dikkat çeker. Her ikisi de pastoral nazmın en eski örnekleridir. No, doğa güçleri, doğal çevre ve doğa olaylarıyla örülü animistik bir tiyatrodur. Kullanılan dilde olduğu kadar, sahneyi kaplayan görkemli çam ağacında ve kostümlerde de tüm renk ve biçimleriyle doğayı izlemek mümkündür.

No oyunlarının karakterleri herhangi bir insan değillerdir; bazen insan bile değillerdir. Kaybolmuş veya kötü ruhlar, aklını yitirmiş kadınlar, hatta bazen bitki ve hayvanlar bu fantastik tiyatronun başkahramanlarıdır. No, insan yüzünün arkasında gizlenen tatminsiz şiddeti, kalbindeki karanlık duyguları, alışılagelmiş yaşam kurallarının ötesinde, dans aracılığıyla açığa çıkarır. Bu bir anlamda insanoğlunun yabancılaşması üzerine bir tiyatrodur.

Kabuki tiyatrosunda olduğu gibi, No oyuncularının hepsi erkektir. Başoyuncu ( shité) yüzünü bir maskeyle örterken, yardımcı oyuncular ( waki ve tsuré) maskesizdirler. Tipik bir No oyunu, bir baş veya bir veya iki yardımcı karakterden oluşur; oyun, yardımcı karakterin, kılık değiştirmiş rahiple karşılaşmasıyla başlar; daha sonra rahibin gerçek yüzünün tüm dünya ihtirasları ile birlikte açığa çıkarılması ile son bulur.

Gösterinin temposu, başlangıçta saatin akrebini izlercesine ağırken, giderek hızlanır ve No’nun kalbi sayılan “dans”la (mai) doruğa ulaşır. Bu, “gerçeğin” gözler önüne serildiği andır. Oyuncuların hareketleri bir ayini andırırcasına ağır, ölçülü ve son derece stilizedir.

No oyunlarına bir büyük (taiko), bir orta (otsuzumi), bir küçük (kotsuzumi) büyüklükte üç davul ve bir flütten (fué) oluşan bir orkestra eşlik eder. Müziği zaman zaman şarkılar (utai veya yokyoku) tamamlar.

İnsanı insanüstü yapan ölümsüz tutkuların teatral bir gösterisi olan No, doğrudan yaşam ve ölümle ilgilidir gerçeğin aranması ve sergilenmesi, temel konularıdır. Bir taraftan ait olduğu dönemin Şamanist izlerini taşırken XX. Yüzyılın “minimalist” sanat anlayışına ışık tutan No tiyatrosu, bu özelliğiyle W.B.Yeats, Paul Claudel, Bertolt Brecht gibi birçok batılı yazarı etkilemiştir.